Với việc Đức Thánh Cha Lêô XIV được bầu chọn, Giáo hội Công giáo đang đứng trước ngưỡng cửa của một kỷ nguyên công nghiệp mới. Việc ngài chọn tước hiệu Lêô XIII (1810-1903), vị Giáo hoàng hiện đại đầu tiên của “những người lao động”, đã cho thấy quyết tâm của tân Giáo hoàng trong việc giải quyết những thách thức kinh tế và xã hội sâu sắc do sự thay đổi công nghệ nhanh chóng đặt ra, đặc biệt là sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo.
Cũng như Đức Lêô XIII đã đáp lại những thực tế khắc nghiệt của Cách mạng Công nghiệp thế kỷ 19 bằng thông điệp lịch sử Rerum Novarum vào năm 1891, Đức Giáo hoàng Lêô XIV dường như đã sẵn sàng để giải quyết những vấn đề đạo đức của cuộc cách mạng công nghệ hiện tại của chúng ta.
Rerum Novarum: Một phản ứng triệt để trước thời đại máy móc
Khi Rerum Novarum (tiếng Latinh có nghĩa là “Về những điều mới mẻ”) được công bố, thế giới đang ở giữa cơn bão công nghiệp đầu tiên. Các nhà máy và đường sắt đã làm thay đổi nền kinh tế, nhưng phải trả giá bằng những tổn thất to lớn về con người. Công nhân phải lao động nhiều giờ trong điều kiện nguy hiểm với mức lương ít ỏi, trong khi các chủ nhà máy ngày càng giàu có. Các cấu trúc xã hội đã ổn định trong nhiều thế kỷ bắt đầu rạn nứt dưới áp lực của nền kinh tế mới này.
Phản ứng của Đức Giáo hoàng Lêô XIII có tính cách mạng theo đúng nghĩa của nó. Ngài kêu gọi công nhận quyền của người lao động, bao gồm quyền được trả lương công bằng, giờ làm việc hợp lý, điều kiện an toàn và quyền thành lập công đoàn. Ngài cũng nhấn mạnh sự cần thiết của công bằng xã hội và phẩm giá của mỗi con người, tuyên bố rằng nền kinh tế phải phục vụ con người, chứ không phải ngược lại. Đó là lời kêu gọi một cách tiếp cận “lấy con người làm trung tâm” hơn đối với sự tiến bộ, dựa trên giá trị nội tại của mỗi người.
Cách mạng AI: Máy móc mới, câu hỏi cũ
Ngày nay, thế giới đang đối mặt với một sự thay đổi công nghệ sâu sắc khác. Trí tuệ nhân tạo hứa hẹn hiệu quả và năng suất chưa từng có, nhưng cũng đe dọa lật đổ các hình thức làm việc truyền thống. Giống như các động cơ hơi nước và máy dệt của thế kỷ 19, AI có tiềm năng định nghĩa lại lao động, loại bỏ việc làm và làm sâu sắc thêm bất bình đẳng kinh tế nếu không được kiểm soát.
Ông Matteo Bruni, Giám đốc Văn phòng Báo chí Tòa Thánh, giải thích rằng Đức Giáo hoàng Lêô XIV đã chọn tước hiệu giáo hoàng của mình để tôn vinh những người lao động “trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo”. Sự lựa chọn này vừa mang tính biểu tượng vừa mang tính chiến lược, nhắc nhở chúng ta rằng trong khi công nghệ thay đổi, những câu hỏi cơ bản về phẩm giá con người và công lý vẫn không đổi.
Lao động và phẩm giá trong thế giới kỹ thuật số
Cốt lõi của Rerum Novarum là về phẩm giá của công việc và sự thiêng liêng của nỗ lực của con người. Thông điệp tuyên bố rằng công việc không chỉ là phương tiện để tồn tại; đó là con đường dẫn đến sự thăng hoa của con người và là nguồn ý nghĩa cá nhân và xã hội. Theo nghĩa này, đó không chỉ là một cẩm nang kỹ thuật cho chính sách kinh tế mà còn là một suy tư sâu sắc về ý nghĩa của việc làm người.
Khi các hệ thống AI đảm nhận các nhiệm vụ ngày càng phức tạp, từ lái xe tải đến soạn thảo các bản tóm tắt pháp lý, Giáo hội dưới thời Đức Lêô XIV một lần nữa có thể thấy mình bảo vệ quyền được làm việc có ý nghĩa. Điều này có thể liên quan đến việc ủng hộ mức lương công bằng, các chương trình đào tạo lại công nhân và các chính sách đảm bảo rằng lợi ích của tự động hóa được chia sẻ rộng rãi, thay vì tập trung vào tay một vài gã khổng lồ công nghệ.
Mối liên hệ cá nhân với cuộc đấu tranh của người lao động
Những năm Đức Giáo hoàng Lêô XIV ở Peru, một quốc gia nổi tiếng về bất bình đẳng kinh tế và cộng đồng cần cù lao động, có lẽ đã mang lại cho ngài sự hiểu biết sâu sắc về những cuộc đấu tranh mà người lao động ở các nước đang phát triển phải đối mặt. Công việc mục vụ của ngài ở vùng Chiclayo phía bắc, nơi nhiều người sống nhờ nông nghiệp và lao động chân tay, có thể truyền cảm hứng cho một triều đại giáo hoàng tập trung vào phẩm giá của mọi lao động, từ các cánh đồng ở Peru đến các phòng mã hóa của Thung lũng Silicon.
Hướng tới một tương lai công nghệ công bằng
Trong một thế giới ngày càng được thúc đẩy bởi các thuật toán, Giáo hội dưới thời Đức Lêô XIV có thể tìm cách đổi mới lời kêu gọi về tình liên đới kinh tế và đổi mới đạo đức. Cũng như Đức Lêô XIII đã bảo vệ quyền của công nhân nhà máy và thợ thủ công, người kế nhiệm thế kỷ 21 của ngài có thể sớm ủng hộ quyền của những người lao động kỹ thuật số, những người lao động trong nền kinh tế chia sẻ và những người bị thay thế bởi tự động hóa.
Việc Đức Giáo hoàng Lêô XIV chọn tước hiệu cho thấy ngài nhìn nhận thời điểm hiện tại không chỉ là một thách thức kỹ thuật, mà còn là một vấn đề đạo đức sâu sắc. Giống như vị tiền nhiệm cùng tên, ngài dường như đã sẵn sàng kêu gọi một nền kinh tế công bằng hơn, lấy con người làm trung tâm hơn, nơi sự tiến bộ công nghệ không phải trả giá bằng phẩm giá con người.
Nguồn: Aleteia |VADITA chuyển ngữ
